Erfgoedbeheer & Erfgoedbehoud
In de jaren vijftig van de vorige eeuw was erfgoedbeheer en erfgoedbehoud nog niet gebruikelijk zoals tegenwoordig. Het erfgoed werd toen beheerd door oudheidkundige kringen en kamers, musea en archeologische verenigingen. Ieder bestuur beheerde zijn collectie op zijn manier. Daarom was er toen dus ook nog geen sprake van onderlinge samenwerking.
Erfgoedbeheer en erfgoedbehoud is belangrijk. Want erfgoed zegt iets over de geschiedenis en de cultuur van een land, instelling of vereniging. Erfgoed is tevens de gezamenlijke noemer van steden en hun bewoners door de eeuwen heen.
Deze bladzijde geeft een overzicht van de huidige instellingen die het erfgoed beheren en behouden, namelijk Erfgoed Gelderland en Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland.
Toenmalig erfgoedbeleid
In Apeldoorn richtte amateur-archeoloog en -historicus Jaap Moerman (1885-1965) zijn Historisch Museum Moerman op de Loolaan op. Zijn aanpak is een voorbeeld van hoe museumeigenaren toen over erfgoedbeheer en erfgoedbehoud dachten.
Aan het eind van de jaren vijftig groeide landelijk het aantal musea en historische verenigingen. Er ontstonden samenwerkingsverbanden. In de provincie Gelderland gebeurde dat vanaf 1958. Twintig jaar later, in 1979, richtten deze instellingen samen het Gelders Oudheidkundig Contact (GOC) op. Het GOC was in Zutphen gevestigd.
Het GOC adviseerde de musea, archieven en oudheidskamers met het in kaart brengen van hun collecties. En ook met het beschrijven ervan. Het liefst op eenzelfde manier. Ze kregen ook hulp bij het toegankelijk maken van hun collecties voor een breder publiek. Het GOC introduceerde daarbij technologische hulpmiddelen zoals automatisering, digitale technieken en internet. Omdat dit voor het meeste personeel nieuw was, konden ze bij het GOC cursussen volgen.
Erfgoedbeheer:
Coöperatie Gelders Erfgoed
Later sloten zich nog meer Gelderse erfgoedorganisaties bij het GOC aan.
In 2009 ging het GOC op in het samenwerkingsverband van het Gelders Erfgoed met het Gelders Archief. In 2010 werd de Coöperatatie Erfgoed Gelderland UA opgericht
Samen verleden toekomst geven
Erfgoed biedt inspiratie en troost, maakt verbanden met anderen en de omgeving invoelbaar, reikt alternatieven aan en geeft inzicht en houvast in een snel veranderende werkd.
Stichting Erfgoed Gelderland ondersteunt de erfgoedsector in Geldland bij het duurzaam beheren van collecties en het vertellen van verhalen over erfgoed.
De Stichting Erfgoed Gelderland en het Gelders Archief zijn in Arnhem gevestigd op Westervoortsedijk 67, 6927 AT Arnhem.
Meer informatie over Erfgoed Gelderland met zijn diverse activiteiten leest u op de website van Erfgoed Gelderland.
Enkele activiteiten van Erfgoed Gelderland
In augustus 2022 waren de resultaten van het tweeëneenhalf jaar durend onderzoek naar het slavernijverleden in de provincie Gelderland gepresenteerd met de publicatie van Sporen van slavernijverleden in Gelderland. Projectleider is medewerkster van Erfgoed Gelderland Else Gootjes.
In 2023 organiseert Erfgoed Gelderland op 26 en 27 augustus het Verhaal van Gelderland Festival in Kasteelpark Cannenburch in Vaassen. Het thema is Land & Water uit Verhaal van Gelderland Matrix.
Een impressie zonder muziek van het Verhaal van Gelderland Festival in Kasteelpark Cannenburch is op deze video te zien.
Op 4 en 5 mei 2024 is in Kasteel Cannenburch het thema Middeleeuws festijn.
Verschillende soorten erfgoed
Er bestaan erschillende soorten erfgoed, namelijk werelderfgoed, cultuurerfgoed, industrieel erfgoed, mobiel en varend erfgoed, erfgoed van de oorlog, veteranen erfgoed, etc.
Materieel en immaterieel erfgoed
Bij erfgoedbeheer wordt het erfgoed verdeeld in materieel en immaterieel erfgoed.
- Materieel erfgoed is dynamisch. Het past zich aan en verandert met de tijd mee. Materieel erfgoed kent twee soorten erfgoed: roerend of verplaatsbaar erfgoed, en onroerend of niet-verplaatsbaar erfgoed.
Roerend erfgoed zijn bijvoorbeeld schilderijen, sculpturen, collecties, boeken, bibliotheken, archieven, etc.
Onroerend erfgoed zijn onder andere monumenten, bouwwerken, landschappen, archeologie, natuurerfgoed, etc.
- Immaterieel erfgoed is onderdeel van een bevolkingsgroep. Denk hierbij aan: tradities, dialecten, verhalen, liederen, feesten, rituelen, processies, geuren, dansen, ambachten, etc. Immaterieel erfgoed zit verankerd in de samenleving en laat de onderlinge verbondenheid of inclusiviteit van die samenleving zien.
Voorbeelden
Voorbeelden van materieel erfgoed en immaterieel erfgoed als erfgoed van de Indische & Molukse gemeenschap.
De Indische kookboeken van J.M.J. Catenius-van der Meijden en Beb Vuyk zijn een voorbeeld van materieel Indisch en Moluks erfgoed.
Andere eigenaren waren op kookboek, hoewel ze die vaalk gebruikten. Bijvoorbeeld mevrouw Janssens in 1931.
Waarschijnlijk met de bedoeling hun erfgoed te behouden van andere en latere kookliefhebbers.
Het kookboek van Beb Vuyk is ook zeer gewild.
Indisch koken, zoals vroeger in het restaurant Garoeda in Den Haag, is een voorbeeld van immaterieel erfgoed.
Erfgoedbehoud:
Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland
In 2012 ondertekende Nederland het UNESCO Verdrag Bescherming van Immaterieel Cultureel Erfgoed. De UNESCO is de organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur van de Verenigde Naties. De UNESCO houdt de werelderfgoedlijst bij.
Het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland zorgt voor de uitvoering van dit UNESCO-Verdrag door de inventarisatie van immaterieel erfgoed in Nederland.
Sinds 2012 coördineert en beheert dit Kenniscentrum het immaterieel erfgoedbeheer en erfgoedbehoud in Nederland, Aruba, Bonaire, Curaçao en Sint Maarten.
Het Kenniscentrum helpt beoefenaars van immaterieel erfgoed met het beheer en behoud van hun erfgoed. Maar ook met het borgen ervan. Borgen betekent het ontwikkelen, promoten en doorgeven van het immaterieel erfgoed. Als het betreffende immaterieel erfgoed is goedgekeurd, wordt het bijgeschreven in het Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland.
Momenteel zijn 398 inventarissen en netwerken bij het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland bekend. Voor de erkenning van een inventaris is een borgingsplan geschreven. Voor de erkenning van een netwerk heeft een netwerkorganisatie zich aangemeld.
Voorbeelden van typische Hollandse inventarissen zijn bijvoorbeeld Jan Klaassen en de poppenkast op de Dam en De Nederlandse Thuisbevalcultuur. Voorbeelden van Hollandse netwerken zijn onder andere Kraamzorg en Gabbercultuur.
Om te voorkomen dat de belangstelling voor het immaterieel erfgoed zal verdwijnen, er is immers sprake van vergrijzing onder leden van erfgoedorganisaties, draagt het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland de jongere generatie de kennis en het belang van erfgoedbeheer over.
Indisch & Moluks immaterieel erfgoed
Op dit moment hebben twee inventarissen een directe link met Indisch en Moluks erfgoed. In het Webdagboek vind je aanvullende informatie hierover op Indisch koken en de Indische rijsttafeltraditie.
Drie andere inventarissen hebben er zijdelings mee te maken, namelijk de Chinees-Indische restaurantcultuur, bekend om de babi pangang, de Surinaams-Javaanse gamalantraditie, en Pencak silat en Silat.
Deze vijf inventarissen behoort tot het domein Festiviteiten, rituelen en sociale praktijken.
Indische & Molukse inventarissen
Indische inventaris
Op een eerder tijdstip was de Indische rijsttafeltraditie in het Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bijgeschreven voor de periode 2018-2021.
Maar om er een beter vervolg aan te geven hadden Humphrey de la Croix (Samenwerking Erfgoed Indische Rijsttafel) en Adrienne Zuiderweg (Stichting Indisch Erfgoed en Zuiderweg Erfgoed) het nieuwe Indisch koken en de Indische rijsttafeltraditie geschreven.
Dit borgingsplan werd op 12 november 2022 als 200ste inventaris bijgeschreven voor 2023-2025.
Op 19 augustus 2023 organiseerden Humphrey de la Croix en Adrienne Zuiderweg op uitnodiging van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland en het Nederlands Openluchtmuseum op het Indisch achtererf het programma ‘Aan tafel’
Meer hierover lees je in de blog ‘Aan tafel!’‘.
Molukse inventaris
Elias Rinsampessy (Stichting Muhabbat) heeft het borgingsplan Het slurpen van de papeda geschreven. Zijn borgingsplan is op 4 maart 2023 ook in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland bijgeschreven voor 2023-2025.
Erfgoedbeleid: het Verdrag van Faro
De allerlaatste ontwikkeling op het gebied van cultureel erfgoed is de bekrachtiging van het Verdrag van Faro door de Raad van Europa in 2005. Bij dit verdrag gaat het om de sociale waarde van erfgoed als middel voor de realisatie van maatschappelijke doelen. Nederland zal in de komende jaren onderzoeken hoe de initiatieven en participaties van Nederlandse erfgoedinstellingen het best kunnen worden gestimuleerd en gefaciliteerd.
Met de ondertekening in 2023 door staatssecretaris voor Cultuur en Media (OCW) Gunay Uslu committeert Nederland zich aan dit Verdrag van Faro over de maatschappelijke waarde van cultureel erfgoed.
Dit verdrag is door de Raad van Europa is opgesteld. De invalshoek van het verdrag is erfgoed en stelt de mens en zijn relatie met erfgoed centraal.
Voor de uitvoering is €6 miljoen beschikbaar gesteld voor de periode 2023-2025.
De Nederlandse tekst van dit verdrag en andere informatie over het Vedrag van Faro vind je op de website van de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed.
Erfgoed heeft toekomst
De geschiedenis van je cultuur leer je door samen met anderen je cultuur te onderzoeken, het met elkaar te delen en door te geven aan de volgende generatie. Gezamenlijk dit erfgoed te beheren en te behouden. Dan heeft erfgoed toekomst.
Tot slot
Zuiderweg Erfgoed is via de Stichting Indisch Erfgoed en de Stichting Erfgoedplatform Apeldoorn aangesloten bij de Coöperatie Erfgoed Gelderland en het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland.
