Archief

In het archief vind je informatie over activiteiten van of nieuws over Zuiderweg Erfgoed, die het bewaren waard zijn. Dat kunnen gebeurtenissen, lezingen of tentoonstellingen zijn.

Nieuws is oud nieuws geworden, maar desondanks het bewaren waard. Soms zijn de berichten ook op de website van de Stichting Indisch Erfgoed terug te lezen.

Zoals je in bestaande archieven en bibliotheken informatie kan opzoeken, kan ook in dit archief. Eigenlijk kan je dit archief vergelijken met de bibliotheek van het Bataviaasch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen in het toenmalige Batavia. De bibliotheek zelf bestaat niet meer, maar wel een foto ervan die in het Tropenmuseum wordt bewaard.

Archiefoverzicht

Archief #3: Indische pers
Archief #2: Themazondag Surinaamse Javanen Bronbeek — 20 mrt 2022
Archief #1: Indisch & Moluks 2.0 — 11 t/m 28 aug 2022

Archief #3: Indische kranten

Dit artikel geeft achtergrondinformatie bij de bladzijde Nieuws.

De afbeelding geeft een impressie van een telegrafie-afdeling in de negentiende eeuw. Toen werd met telegrafie het nieuws verspreid zoals nu met internet.

Nieuws is van alle tijden. Ook in Indië. De kranten die op Java of Sumatra verschenen, maken met hun berichten en advertenties eveneens deel uit van Indisch & Moluks erfgoednieuws.

Wil je meer lezen over de Indische pers dan zijn de twee boeken die Gerard Termorshuizen samen met Anneke Scholten samenstelde, beslist een aanrader:

Journalisten en heethoofden. Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse pers 1905-1942. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar / Leiden: KITLV Uitgeverij 2001.
Realisten en reactionairen. Een geschiedenis van de Indisch-Nederlandse pers 1905-1942. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar / Leiden: KITLV Uitgeverij 2011.

Evenals: de website van de Indisch Genealogische Vereniging

Oudste kranten in Batavia

Bataviaasche Nouvelles 29-08-1744 / 02-11-1744
Vendu-Nieuws 1776 / 1809

Na de opheffing van de VOC (31-12-1799)

Bataviasche Koloniale Courant 05-01-1810 / 14-06-1811

Engels Tussenbewind (1811-1816)

Java Gov. [Government] Gazette (Batavia) 29-02-1812 / 10-08-1816

Archief #2: Moluks & Indisch 2.0

De Stichting Muhabbat en de Stichting Indisch Erfgoed hebben in augustus 2022 het programma Moluks & Indisch 2.0 samengesteld.

Moluks en Indisch 2.0 werd gelijktijdig gehouden met de reizende tentoonstelling In twee werelden: 70 jaar Molukkers in Nederland die bij CODA Apeldoorn was te zien.

In twee werelden: 70 jaar Molukkers in Nederland

In 2021 was het zeventig jaar geleden dat de eerste groepen Molukkers naar Nederland waren kwamen. Waarom kwamen ze naar Nederland en hoe is het hen door de jaren heen vergaan? De reizende tentoonstelling In twee werelden: 70 jaar Molukkers in Nederland van Media Luna gaat in op die vragen. En vertelt bovendien de geschiedenis van de Molukkers in Nederland vanuit verschillende perspectieven. Deze tentoonstelling was in zes zeecontainers opgesteld.

De tentoonstelling werd op 7 augustus geopend en was van 11 tot en met 28 augustus 2022 op donderdag tot en met zondag te zien van 13:00 tot 16:00 uur. De entree was gratis.

De tentoonstelling begint met de komst van de Nederlanders naar de Molukken in 1599 vanwege handel in specerijen, zoals nootmuskaat en kruidnagel. Vervolgens laat de tentoonstelling stapsgewijs zien waarom de Molukkers 350 jaar later, in 1951, naar Nederland waren gekomen.

De bezoekers krijgen eerst een indruk van de koloniale periode, vervolgens de sociaal-politieke strijd op de Molukken en tot slot de proclamatie van de onafhankelijke Republiek der Zuid-Molukken (RMS) op 25 april 1950.

Ook is er aandacht voor een aantal belangrijke aspecten binnen de Molukse samenleving. Als eerste het integratieproces door de jaren heen van de tweede en latere Molukse generaties, daarna het behoud van de eigen identiteit, vervolgens de sociale en culturele veranderingen en tenslotte de radicalisering van Molukse jongeren.

Op de tentoonstelling zijn audiofragmenten te beluisteren.

Ook zijn er foto’s van Ed Leatemia te zien uit zijn boek Role Models. Daarin laat Ed Leatemia zeventig Molukkers aan het woord over hun behaalde successen. Het boek is een eerbetoon van Leatemia aan de eerste generatie Molukkers. Tegelijk wil hij de volgende generaties inspireren en motiveren het best uit zichzelf te halen.

De bezoekers kunnen ook de documentaire Hoe de Molukkers naar Nederland kwamen en bleven van de NOS bekijken.

Moluks & Indisch 2.0

De stichtingen Indisch Erfgoed en Muhabbat organiseerden tijdens deze tentoonstelling hun programma Moluks & Indisch 2.0 met films in Gigant en lezingen en workshops in ACEC. Onderstaand filmpje geeft een indruk van dit programma.

Meer informatie vind je in bijgaand programma.

Archief #1: Themazondag Surinaamse Javanen

Na de opheffing van de slavernij in Suriname in 1863 was er een tekort aan arbeiders op de plantages. Daarom besloten plantage-eigenaren contractarbeiders te werven buiten Suriname. Omdat de meeste eigenaren een band met Nederlands-Indië hadden, kozen ze voor de ondernemingen op Java en Sumatra als voorbeeld. Daar werkten Javanen en Sumatranen als contractarbeiders of koelies. Een plantage in Suriname is dus te vergelijken met een onderneming in Nederlands-Indië.

Voor de Javanen en Sumatranen in armoedige omstandigheden was een contract als arbeider op een Surinaamse plantage een uitkomst. Daarom gaven velen gehoor aan de ronselaars. Hoewel ze eigenlijk geen idee van de afstand tussen Indië en Suriname hadden.

Contractarbeiders

Tussen 1890 en 1930 vertrokken Javanen en Sumatranen naar Suriname als contractarbeider, daarna ook als ‘vrije migranten’. Hoewel ze van verschillende eilanden uit Nederlands-Indië afkomstig waren, werden ze steevast Javanen genoemd.

De contractarbeiders kwamen tussen augustus en november 1890 met vijf verschillenden boten naar Suriname, zoals in koloniale verslagen is te lezen. Namelijk:

9 augustus 1890, s.s. Prins Willem II, 44 personen; contractcode: S1-S44;
2 september 1890, s.s. Oranje Nassau, 2 personen, contractcode: S45-S46;
15 oktober 1890, s.s. Willem III, 45 personen, contractcode: S47-S91
24 november 1890, s.s. Prins Frederik Hendrik, 2 personen, contractcode: S92-S93
25 november 1890, s.s. Prins Willem I, 1 persoon, contractcode S94.

Totaal 94 contractarbeiders (62 mannen en 32 vrouwen). Ze werden geplaatst op de suikerplantage Mariënburg aan de rivier de Commewijne.

(Bron: Fons Grasveld en Klaas Breunissen, Ik ben een Javaan uit Suriname. Hilversum: Stichting Ideële Filmproducties / Amsterdam: Metz 1990. )

Deze en later ook andere Javanen hadden voorwerpen uit Indië meegenomen. Dat konden onderdelen van een gamelan zijn of voorwerpen die van riet waren gemaakt. Later gaven ze die door aan hun kinderen of kleinkinderen. Of ze leerden hen de technieken aan om deze voorwerpen te maken. En zo is er sprake van Surinaams-Javaans erfgoed.

In 1974-1975 en in latere jaren kwamen er duizenden Surinaamse Javanen naar Nederland. Ze verenigden zich in een stichting of comité. Bijvoorbeeld Stichting Comité Herdenking Javaanse Immigratie (Stichji).

Programma

Hoe verging het de Javanen in Suriname historisch en sociaal gezien? Kregen hun ervaringen en belevenissen een weerslag in de literatuur, onderzoeksverslagen of werkgroepen?

Deze en andere vragen werden op 20 maart 2022 tijdens de Themazondag Surinaamse Javanen beantwoord door Rosemarijn Hoefte, Yvette Kopijn, Michiel van Kempen en Marius Atmoredjo. Dagvoorzitter was Adrienne Zuiderweg.

Meer informatie vind je in het programma Themazondag Surinaamse Javanen.

Tijdens deze Themazondag presenteerde Marius Atmoredjo zijn dichtbundel Loslaten zullen ze nooit meer zoals ook is te lezen op Caraïbisch Uitzicht.

Een van zijn gedichten gaat over Javaanse contractarbeiders. Hij schreef zijn gedicht in het Javaans-Surinaams. De titel van zijn gedicht is ‘Kabur Kangi’. In het Nederlands vertaald als ‘Meegevoerd met de wind’.