Indische eetcultuur
De Themazondag ‘Indische culinaire geschiedenis’ vindt op zondag 26 november 2023 in de Kumpulan op het landgoed Bronbeek plaats.
Introductie Indische eetcultuur
Aanvankelijk was de dapur of keuken in Nederlands-Indië het domein van de kokkie van inheemse afkomst. Na de opening van het Suezkanaal op 17 november 1869 kwamen meer Nederlandse vrouwen naar Nederlands-Indië.
Omdat ze geen Maleis spraken en ze de ingrediënten niet kenden, bleven ze de Nederlandse eetcultuur trouw.
Dat kon ook. Want al vanaf de stichting van Batavia in 1619 brachten een paar keer per jaar de schepen van de Verenigde Oostindische Compagnie de ingrediënten uit hun moederland naar Oost-Indië.
Aan het begin van de twintigste eeuw introduceerden Euraziatische vrouwen de Indische eetcultuur bij de nieuwkomers. Ze stelden kookboeken samen, waarin ze de Maleise namen van de inheemse ingrediënten in het Nederlands vertaalden en uitlegden. Maar ze namen ook Nederlandse gerechten in hun kookboeken op.
Hun kookboeken waren te koop bij boekhandels, maar ook bij toko’s waar ook de ingrediënten en het keukengerei verkrijgbaar waren.
Mevrouw J.M.J. Catenius van der Meijden
Een van deze kookboeksamenstellers was de Euraziatische mevrouw J.M.J. Catenius van der Meijden.
Als echtgenote van een KNIL-officier zag ze het als haar taak om de echtgenotes van de manschappen, maar ook andere Nederlandse vrouwen bekend te maken met de Indische eetcultuur.
Dat deed ze in de inleiding van haar bekendste kookboek Groot nieuw volledig Oost-Indisch kookboek (1e druk 1902 en latere drukken). Maar ook in haar zelfhulpboeken Naar Indië en terug (1903) en Ons huis in Indië (1908).
De eigenaressen van de kookboeken vulden de recepten in hun exemplaar aan. Of ze noteerde nieuwe gerechten op losse briefjes en legden die in hun kookboek.
Anderen schreven hun recepten in schriften.
Modernisering
Houtskoolvuren maakten plaats voor uit Europa geïmporteerde fornuizen, pannen en ander kookgerei.
Geleidelijk aan bereidde de kokkie samen met de Nederlands-Indische vrouw het eten.
Ontwikkeling Indische kookcultuur
Sinds het verschijnen van de eerste Indische kookboeken medio negentiende eeuw heeft de kennis van de Indische kookcultuur een ontwikkeling doorgemaakt.
Religie, sociale klasse en beschikbaarheid van ingrediënten waren van invloed op de ontwikkeling van de eetculturen op Java, Sumatra, Celebes en de Molukken. Iedere streek heeft zijn eigen gerechten en smaken.
Indisch restaurant in Holland
Verlofgangers introduceerden de Indische keuken bij hun familieleden en vrienden. Vanaf 1903 konden ze uitgebreid tafelen in het door de vereniging “Oost en West” ingerichte Indisch restaurant op Herengracht 4 in Den Haag.
Dit restaurant verhuisde later naar Laan van Meerdervoort 195.
Of ze gingen naar Pension en Restaurant Des Indes. Beide restaurants werden door mevrouw Catenius-van der Meijden in haar artikelen ‘Raadgevingen aan verlofgangers’ aanbevolen.
De Haagse krant Het Vaderland onderstreepte op 16 juni 1903 haar mening:
Velen maken dagelijks gebruik van deze uitmuntende gelegenheid om tegen billijke prijzen en zonder dat men er thuis den last van heeft heerlijk te rijsttafelen.
Voorproefje
Tijdens onze activiteit Aan tafel op 19 augustus 2023 op het Indisch achtererf en in de Molukse barak in het Nederlands Openluchtmusum presenteerden wij met de quiz over Indisch eten en de videopresentatie ‘Indische eetcultuur’ een voorproefje van wat je kan verwachten.
Themazondag ‘Indische culinaire geschiedenis’
Je bent van harte welkom tijdens de Themazondag ‘Indische culinaire geschiedenis’ op 26 november 2023 in de Kumpulan op het landgoed Bronbeek.
De Themazondag begint op 11.00 uur en is om 15.00 uur afgelopen. Zaal open om 10.00 uur.
Sprekers en dagvoorzitter
- Hariëtte K. Mingoen, voorzitter Stichting Herdenking Javaanse Immigratie, geeft de algemene inleiding voor deze Themazondag.
- Humphrey de la Croix, voorzitter Stichting Platform Indische Organisaties Nijmegen en omstreken (PION), borger van ‘Indisch koken en de Indische rijsttafeltraditie’ (Samenwerking Erfgoed Indische Rijsttafel), geeft een overzicht van de Indische rijsttafel- en kooktraditie.
- Marc Tierolf, uitgever en eigenaar van Oma Miet, is aanstormend Indisch kok, kookt en geeft workshops volgens het kookboek van zijn Oma Miet.
- Z.E. Mayerfas, ambassadeur van de Republiek Indonesië, is kenner en specialist van de Sumatraanse keuken.
Dagvoorzitter is George van Hoogeveen, adviseur Stichting Indisch Erfgoed.
Kosten en inschrijving
De prijs voor een kaartje €35,50 per persoon. Betaling en inschrijving gaat via de website van de Kumpulan.
Programma
Voorkant
Achterkant
Andere Themazondagen in 2023-2024
In het seizoen 2023-2024 worden nog de volgende Themazondagen georganiseerd:
- 24 maart 2024: De zorg voor elkaar
- 28 april 2024: De Chinese gemeenschap met roots in Nederlands-Indië
Mocht je ook belangstelling voor deze Themazondagen hebben, kies dan het passe-partout voor € 100,00 per persoon.
Als je vragen hebt, mail naar dan info@zuiderweg-erfgoed.nl.
Het borgingsplan ‘Indisch koken en de Indische rijsttafeltraditie’ werd op 12 november 2022 bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland. Meer hierover lees je hier.
Webdagboek bijzonder erfgoed
Lees ook eens in het Webdagboek bijzonder erfgoed de blogs Aan tafel en Indisch koken en de Indische rijsttafeltraditie.
